Schilderen met Licht

Glas-in-lood ramen Oude Kerk Katwijk aan Zee

De belangrijkste gebrandschilderde glas-in-lood ramen van de “witte kerk” aan de Boulevard zijn ontworpen door in Katwijk bekende kunstschilders.

Het gebrandschilderde raam  “de Visloopster” is ontworpen door Blommers en voordat het naar Katwijk kwam was het geplaatst in de trapopgang van het voormalige huis van Blommers in Scheveningen. Zijn vrouw in Scheveningse dracht  was model voor de visloopster. Het raam werd vervaardigd in Delft bij het atelier van de bekende glazenier Jan Schouten die ook de bekende “Goudse Glazen” ( glas-in-lood ramen in de Goudse St. Janskerk ) restaureerde. De glazenier heeft in dit gebrandschilderde raam vrij heldere kleuren glas gebruikt die mooi contrasteren in het blauw van de lucht met de gele achtergrond en daarvoor de visloopster met een rode mantel en terugkomend blauw in de schort. De witte rok heeft een prachtige vertikale lijnvoering die net zoals de horizontale lijnen in de wolken correspondeert met de loodlijnen.  

Blommers verhuisde in 1900 naar Katwijk en ging wonen in een door architect Jesse ontworpen huis dat pal naast de Witte Kerk stond tot de Tweede Wereldoorlog.

De dochter die toen in het Scheveningse huis woonde bood het raam aan toen de kerk in de beginjaren 1920 weer was gekocht van de rederij die het gebruikte als opslagplaats. In het “Katwijkse” vond men het eerst geen goed idee om een Scheveningse visloopster in een Katwijkse kerk te plaatsen maar Blommers was al een bekend en geliefd Katwijkse schilder wat de doorslag gaf.

 In de collectie van het Katwijks museum is een voorstudie van dit raam opgenomen. In het boekje van het Katwijks museum “de Oude Kerk geschilderd” staat een uitgebreid hoofdstuk over de gebrandschilderde ramen van de hand van Annemarie Kingmans- Claas die als kunsthistoricus onderzoek heeft gedaan naar de gebrandschilderde ramen. Ook staat daar uitgebreid het verhaal over “de Visloopster” te lezen.

Ook het halfronde raam boven de ingang in de toren is van de hand van de Delftse glazenier Jan Schouten die in opdracht van de strandevangelisatie een glas-in-lood raam genaamd  “het Vischnet”  ontwierp naar de tekst uit Mattheus 13, vers 45-48.

Tegenover het raam van “de Visloopster” is een raam geplaatst dat “de Klijnhaalder” voorstelt. Dit raam werd onterecht aan de schilder Blommers toegedeeld en blijkt van de hand van zijn schoonzoon, de kunstenaar Jan Zoetelief Tromp te komen. In 2011 werd het raam als een raam van deze kunstenaar geïndentificeerd. Dit raam is door architect Smits, die toen met monumentenzorg na de oorlog de restauratie oppakte, besteld bij de Haarlemse glazenier Huib de Ru. Hij was een veelzijdig kunstenaar die na een opleiding bij het beroemde atelier Bogtman in 1926 een eigen atelier begon.

Het raam van de klijnhaalder is aan de zuidzijde van de kerk geplaatst. De klijnhaalder staat op een bomschuit waar hij te paard de lijn ophaalt om de bomschuit naar het strand te trekken. Daarna haalt hij de schipper te paard op  om bij de reder snel verslag te doen over de vangst. Op de afbeelding houdt hij de lijn in zijn handen met achter zijn laarzen een deel van de vangst zichtbaar. Boven de klijnhaalder vliegende meeuwen voor een donkere lucht. De glazenier heeft voor dit raam minder licht doorlatend donker glas gebruikt in tinten bruin, geel en zwart afwisselend met wat rood en blauw. Huib de Ru was een meester in het brandschilderen van portretten, hier vooral zichtbaar in de gezichtsuitdrukking van de klijnhaalder. (zie afbeelding)

 Het raam van de klijnhaalder werd, zoals al genoemd in het eerste deel van de witte kerk in deze serie, eerst toegeschreven aan de kunstschilder Blommers, maar Zoetelief Tromp was de ontwerper die toen als kunstschilder in Katwijk werkzaam was. Hij is de schoonzoon van Blommers. Er is nu nog familie van Zoetelief Tromp die in het bezit is van een originele studie, een ingekleurde pentekening. Glazenier de Ru uit Haarlem heeft, in overleg met de kerkvoogden en de schenker mevrouw Hettinga Tromp, het raam op dezelfde manier als de visloopster buiten de montants ( staanders) ontworpen zodat het een zogenaamd pendant (tegenhanger als twee bij elkaar behorende werken) vormt met de visloopster.

Glas-in-lood ramen in het koor.

Na de Tweede Wereldoorlog werden voor het koor drie ramen besteld, ook weer bij glazenier de Ru uit Haarlem. De twee buitenste ramen zijn geïnspireerd via Bijbelverhalen op de bezetting en verwoesting tijdens de Tweede Wereldoorlog en de wederopbouw daarna. Het raam aan de noordkant is gebaseerd op het bijbelboek Nehemia waar Jeruzalem weer wordt opgebouwd. Het Andreaskruis wordt geflankeerd door een hand met een zwaard en een hand met een troffel. In dit raam is veel gewerkt met felle kleuren blauw, geel en rood gebrandschilderd glas. 

Het middelste raam beeldt de vissers uit met hun netten met de tekst “Ik zal u vissers van mensen maken” naar Mattheus 4:19 .

Het raam aan de zuidzijde van het koor is geïnspireerd op het verhaal uit het bijbelboek Ezra over de terugkeer uit de ballingschap en de grondlegging en de bouw van de tempel. Zichtbaar zijn de witte duiven boven de koepel van de tempel met De Stenen Tafelen en De Schrift daaronder. Het zegel  aan de onderzijde van de afbeelding is van de Perzische koning die opdracht gaf tot herbouw. Ook hier weer de heldere kleuren van het glas. ( zie afbeelding )