TECHNIEK VAN HET MAKEN VAN EEN GLAS-IN-LOOD RAAM
De eeuwenoude techniek van het glas-in-lood maken is in principe nog steeds hetzelfde handwerk waar veel tijd in gaat zitten, vooral het brandschilderen is een tijdrovende bezigheid.
De materialen en gereedschappen zijn in wezen ook nog steeds dezelfde maar hebben een modernere versie gekregen.
Hieronder wat wetenswaardigheden over de materialen en gereedschappen.
MATERIALEN
HET GLAS :
Voor glas in lood worden diverse soorten glas gebruikt :
- Echt antiek mondgeblazen glas ( Lamberts )
- Tisch kathedraal
- Spectrum
- Neu Antiek
- Machinaal Blank Float
- Machinaal gefigureerd
- Machinaal kathedraal
Echt antiek mondgeblazen :
Lamberts is een glasfabriek in Duitsland waar mondgeblazen antiek glas wordt gefabriceerd op de klassieke wijze. Met een blaaspijp wordt een dot glas uit de oven genomen, uitgeblazen en geslingerd tot een cilinder, die later doorgesneden en vlak gemaakt wordt. Een grote variatie in structuur, dikte en kleur is juist de aantrekkelijkheid van de glassoort om in glas in lood ramen toe te passen. Helaas is dit ook door de arbeidsintensieve manier van maken de duurste soort. Variërend in kleur zijn de prijzen tussen €185 en €300 per m2. Door toevoeging van diverse metaaloxides worden de verschillende kleuren gesmolten. Helder rood b.v. is één van de duurste soorten, omdat daar puur goud in is verwerkt.
Tisch kathedraal :
Glassoort dat wordt gegoten op een vlakke ondergrond. Ook in diverse kleuren te verkrijgen van Lamberts.
Van de Amerikaanse leverancier Wissmach is de soort Mystic in veel kleuren verkrijgbaar.
Spectrum :
Glassoort geïmporteerd uit Amerika en in diverse structuren verkrijgbaar. Van kathedraal effect tot antiek en vlak effect, in diverse kleuren verkrijgbaar.
Neu antiek :
Een nagemaakte antieksoort van Lamberts.
Machinaal Blank Float :
Een vlak blanke glassoort dat in een continue proces over een vloeibaar tinbad uit een oven wordt getrokken. Diktes liggen tussen 5 en20 mm en hebben op de kopse kant een groene schijn. Voor glas in lood wordt meestal dubbeldik(dd) 3 mm gebruikt.
Machinaal gefigureerd :
Diverse structuren en lichte kleuren leverbaar met de namen als : brute, cannalé blank en mat/blank, kathedraal, neu antiek, butzen, nylon, enz.
Machinaal kathedraal :
Deze glassoort valt onder de gefigureerde soorten die machinaal vervaardigd worden en in continue proces over een structuurrol uit de oven worden getrokken.
PRODUCTIE : ANTIEK MONDGEBLAZEN GLAS
LOOD :
De loodprofielen worden geleverd in de lengte van 2 meter in kisten van 50 kg. Leverbaar in diverse maten, soorten en hardheden.
De meest gebruikte soort is een H-profiel van 8 mm breed en een binnenwerkse hoogte van 4,5 mm en een kern van 1,2 mm.
H-profiel :
Voor het in het lood zetten van het glas kunnen we gebruik maken van verschillende maten H-profiel van 4 mm tot 20 mm breed met een kern van 1,2 mm.
Staallood :
Voor versteviging van het raam wordt er vaak staallood gebruikt waarvan de stalen kern kan variëren van 2,5 tot 4 mm.
U-profiel :
Voor de randafwerking kan een U-profiel gebruikt worden maar meestal worden aan de rand de ramen afgewerkt met een H-profiel dat dichtgestreken wordt.
Y-profiel :
Wordt gebruikt als buitenste profiel voor het vastmaken van het glas in lood raam in dubbele beglazing.
SOLDEERTIN :
Voor het solderen van de loodverbindingen gebruiken we soldeertin 60/40. Een verhouding van 60% tin en 40% lood. Tin smelt eerder dan lood daardoor smelt je niet zo snel in het loodprofiel. Gebruik geen soldeertin met hars of stearinekern want dit laat zich slecht schoonmaken.
STEARINE :
Om de soldeertin mooi te laten vloeien gebruiken we stearine of vloeibaar kaarsvet. Na het solderen moet het wel meteen schoongemaakt worden anders ontstaan er lelijke zwarte plekken.
GLAS IN LOOD KIT :
Voor het waterdicht maken en de versteviging wordt een speciale kit gebruikt dat op den duur verhardt.
BEUKENZAAGSEL :
Beukenzaagsel heeft een fijne structuur en groot vermogen om de overtollige kit te absorberen en daardoor het glas mooi schoon te maken.
GEREEDSCHAPPEN :
Glassnijders :
Diamantglassnijder :
klassieke glassnijder met een stukje industriediamant die met het snijden naar je hand ging staan, werd dus nooit uitgeleend.
Silberschnitt :
glassnijder met 6 stalen wieltjes die, al naar gelang slijtage, naar voren gedraaid kunnen worden.
Oliegevulde glassnijders :
glassnijder van diverse merken en vormen waarbij een hardstalen wieltje gesmeerd en gekoeld wordt door snij-olie uit het reservoir in de steel.
Cirkelsnijder :
met diverse losse snijhandvatten
Glasbreektang :
Tang met brede bekken waarmee we smalle stroken glas kunnen breken en aan de randen eventueel overtollig glas kunnen afgruizen. Deze tangen zijn er in diverse vormen
Loodmes :
Het loodmes gebruiken we voor het snijden en het positioneren van het lood. Het mes heeft een ronde vorm waarmee we langs het glas het lood afsnijden. Met de scherpe punt kunnen we het glas positioneren. De loodmessen zijn in diverse vormen en maten verkrijgbaar.
Loodstrekker :
De loodstrekker wordt vastgezet op de tafel, het lood kan er in worden vastgezet en met een korte ruk gestrekt worden, waardoor de slapte verdwijnt en het lood stabieler in gebruik wordt. Hij wordt ook wel “loodkikker” genoemd.
Lood-openhaler :
Het lood moet opengehaald worden met de openhaler om het glas wat makkelijker in het loodprofiel te plaatsen.
Lood-aanstrijker:
Hiermee wordt het loodprofiel dichtgestreken aan de ene zijde na het solderen en kitten en de andere zijde voor het solderen.
Loodspijkers :
Scherpe hardstalen spijkers voor het op zijn plaats houden van het glas nadat het in de loodprofielen is aangedrukt.
Soldeerbout :
Er zijn diverse soldeerbouten in de handel die geschikt zijn voor het solderen. De professionele glazeniers maken voor continue werk vaak gebruik van een gassoldeerbout. De elektrische soldeerbouten zijn er met of zonder thermostaat. Door de thermostaat in de bout kan de temperatuur constant worden gehouden. Ook zijn er losse thermostaten waarbij de temperatuur geregeld kan worden zodat er ook met Tiffany gewerkt kan worden.
Sjabloonschaar:
Een dubbelknippende schaar voor het knippen van de mallen. De ruimte die ingenomen wordt door de kern van het lood moet er bij het knippen van de mallen uitgeknipt worden, anders worden de mallen te groot en het glas niet op de juiste maat gesneden.
Glasslijpmachine :
De slijpmachine is er voor om ongewenste stukjes glas, die zijn blijven zitten na het snijden, weg te slijpen. Op de roterende slijpkop zit industriediamant dat harder is dan glas zodat daarmee glas kan worden geslepen. De slijpsteen wordt gekoeld door een sponsje dat water opzuigt voor de slijpkop en het slijpsel wordt afgevoerd naar het waterbassin. Zorg wel voor een veiligheidsbril tegen wegspringend glasgruis.
SNIJTECHNIEKEN :
Snijden met een glassnijder :
Door de glassnijder loodrecht op het glas te zetten en met gelijkmatige druk een ononderbroken snede te maken van begin tot eind. Je moet een gelijkmatig doorlopend geluid horen zonder onderbrekingen anders breekt het glas niet goed door. Je mag nooit twee keer over de zelfde snede snijden, ook dat geeft een slechte breuk en is slecht voor de glassnijder.
Snijden van gefigureerd glas moet altijd aan de gladde zijde gebeuren
Snijden met een strokensnijder of “schlitter”:
Stel de breedte in van de te snijden maten en controleer of de maten goed worden gesneden. Je kunt nu achter elkaar de ruitjes van de zelfde maat snijden zonder steeds weer te meten. Controleer tussendoor of je dezelfde maat houdt.
Het breken van het glas :
Grote platen glas worden op de snijtafel gebroken door het af te breken gedeelte met twee handen aan te pakken en met een snelle beweging te breken. Houd de snede daarbij iets boven de tafel zodat het langs de tafel kan glijden.
Kleine stukken glas breken we los uit de hand door de duimen naast de snede te leggen en met de vingers eronder de gedeeltes van elkaar af te breken.
Smalle stukjes glas, die je niet meer vast kunt houden, kun je met de breektang eenvoudig vanonder af losbreken.
Snijden van het glas :
Om dezelfde stukjes glas te snijden maken we gebruik van de strokensnijder of “schlitter”
We zetten de geleiders op de gewenste maat en controleren eerst met een stukje afvalglas of de maat werkelijk klopt anders moet de strokensnijder eerst goed worden ingesteld.
Dan zetten we de glassnijder in de geleider en snijden met een vloeiende beweging eerst alle zelfde maten af en vervolgens de tweede maat. Controleer steeds of alles haaks en recht ligt.
Contoleer aan het eind nogmaals of de ruitjes allemaal dezelfde maat hebben, want maatvoering is cruciaal voor de vorm van het raam.
Het in het lood zetten en uitlijnen of stroken :
Stroken lood die voor gebruik gestrekt worden, moeten met de openhaler al naar gelang de stand, smaller of breder worden opengehaald.
De eerste twee stroken lood worden gesneden en links en onder aangelegd tegen de steunen op de tafel.
Van links af beginnen we nu het glas aan te leggen en de loodprofielen met het loodmes er tegen aan te zetten Denk er aan consequent met het loodmes de plekken waar je het lood aanlegt iets op te halen zodat je meer ruimte hebt om het lood in het profiel te drukken, druk het dan met de punt van het loodmes nog even aan en zet het volgende ruitje weer in het loodprofiel. Snijd dan langs het glas het lood strak af en tik de bovenzijde aan met de achterkant van je loodmes. Haal ook even het mes onderlangs het lood zodat je met het aanleggen van het volgende loodprofiel makkelijker kunt aanschuiven. Zet de ruitjes even vast met een loodspijker en vervolgens vul je zo van links eerst naar boven dan naar rechts alles aan.
Aan de omkanten worden de loodprofielen vastgezet met een stukje restglas.
Daarna worden de loodprofielen uitgelijnd of zoals dat ook wel heet gestrookt. Met de vlakke kant ( niet met de punt ) van het loodmes kan het loodprofiel soms nog een mm naar boven of onder gedrukt worden zodat alle loodstroken precies in elkaars verlengde liggen.
Het solderen en kitten van het raam :
Aan de voorzijde laten we het lood open en gaan we met de loodhamer alle verbindingen aantikken, zodat er op die plek gesoldeerd kan worden.
Vervolgens zetten we de soldeerbout aan, zodat die goed op warmte kan komen, en gaan alle verbindingen insmeren met een kwastje stearine om later het lood goed te laten vloeien.
Met de soldeerbout het soldeer in de verbinding laten vloeien zodat er een gelijkmatige hoeveelheid soldeer op de verbinding achterblijft. Al naar gelang de soldeerbout langer of korter op de verbinding wordt gehouden zal er een vlakkere of bollere hoeveelheid soldeer achterblijven.
Meteen na het solderen zal de rest stearine met een doekje verwijderd moeten worden omdat het lood anders zwart zal worden.
Nu wordt het raam omgedraaid en eventuele loodstukken op de hoeken eraf gesneden.
De achterzijde wordt nu volledig dichtgestreken en de kruisingen aangetikt met de loodhamer, zodat vervolgens de achterzijde gesoldeerd kan worden nadat de verbindingen eerst weer ingestreken zijn met stearine. Dan het geheel schoonmaken van de resten stearine.
Dan worden daarna de zijkanten dichtgestreken zodat er geen kit en zaagsel in kan komen.
De open kant kan nu worden gekit. Met een borstel de kit goed in de open loodprofielen drukken. Daarna het lood dichtstrijken en de overtollige kit verwijderen. Dan met zaagsel de resten kit verwijderen. Daarna met wat schoner en fijner zaagsel het geheel oppoetsen en de randjes nog een keer met een lege penpunt van de laatste restjes ontdoen.
De laatste keer oppoetsen en het raam is klaar.